Proktoloji Nedir, Hangi Hastalıklara Bakar?

Genel cerrahi ya da eski adları ile (Hariciye, Genel Sirürji ve Emrazı Hariciye), vücudun tüm alanlarında teşhis ve tedavi uygulayabilen uzmanlık dallarından biridir. (1).

Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, Türkiye’de de genel cerrahi uzmanlığı; kendi içerisinde alanlara (yan dallara) ayrılmıştır. O, yan dallardan biri de “Proktoloji” ya da “Kolorektal cerrahi” olarak karşımıza çıkmaktadır. (2).

İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa’da proktoloji uzmanı arıyorsanız; aşağıda yer alan bağlantıdan iletişim kurabilirsiniz.

Proktoloji nedir, nasıl olunur, hangi hastalıklara bakar? Sorusuna geçmeden önce; Genel cerrahi yan dallarını, liste halinde paylaşmak istiyorum. (3).

Genel Cerrahi Uzmanlık Alanları

• Kolorektal cerrahi
• Meme cerrahisi
• Organ nakli
• Endokrin
• Obezite
• Gastroentroloji
• Hepatopankreatobilier

Proktoloji Nedir?

Resmi adı: “Kolorektal cerrahi” olmasına karşın, birçok genel cerrahın; rektum, anal kanal ve makat bölgesinde yer alan hastalıkların teşhis ve tedavilerine odaklanmalarından dolayı “Proktoloji ve bu alana yoğunlaşan hekimlere ise Proktolog” denmektedir. (4).

Proktoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

Kolon ya da daha anlaşılır bir şekilde belirtmek gerekirse (kalın bağırsak) ve devamında yer alan rektum ile kanal arasında kalan tüm hastalıkların teşhis ve tedavisinde proktolog (kolorektal cerrahlar) daha yetkindir.

Yetkinliğe bir örnek vermek istiyorum. Hemoroid, Anal Fissür, Apse, Kondilom gibi hastalıkları olan hastalar; genel cerrahi, genel cerrahi dışı bir uzmanlık alanı yanı sıra kolorektal cerrahlara muayene ettirildi. Doğru teşhis koyma konusunda, genel cerrahi dışı uzmanlar %50, genel cerrahlar %70; kolorektal cerrahlar ise %90 oranında doğru teşhis koydukları görüldü. Sonuçlar, neden proktoloji uzmanı seçilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. (6).

Şimdide, proktoloji uzmanlarının teşhis ve tedavisini yaptığı hastalıklara başlıklar, kısa ve özet detaylar ile bakalım.

Kabızlık (Konstipasyon)

Her insan, hayatının bir ya da birden fazla döneminde akut ya da kronik kabızlık ile yüzleşebilir. Prevalansı (kabızlığın toplum içindeki yaygınlığı) tam olarak bilinmemekle birlikte %16 ile %80 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. (7).

Yaygınlığın net olarak bilinmemesindeki en önemli etken, insanların kabızlığı ciddiye almamaları, sağlık sorunu olarak görmemelerinden kaynaklanıyor.

Kabızlık tehlikeli değil mi? İlk bakışta, basit bir dışkılama problemi gibi görülebilir. Devamında da çözüm bulunamaması halinde, birçok sağlık sorunu ile karşı karşıya bırakabilir. Bunun dışında ise birçok hastalığın belirtisi de olabilir. Yani, kabızlık tek başına bir sorun olmadığı gibi kesinlikle önemsizde değildir. Yazının devamında, kabızlığın sebebiyet verdiği hastalıkları gördüğünüzde hak vereceksiniz.

Basur (Hemoroid)

Kabızlığın neden olduğu hastalıklardan biri hemoroid diyebiliriz. Sağlıklı insanlarda, cerrahi anal kanal içerisinde yer alan; dışkı ve gazı kaçırmamakla görevli yastıkçıkların, anal kanal ve anüse doğru (anal verge) kayması ile birlikte oluşur. Belirtmiş olduğum türüne iç hemoroid, anüs çevresinde şişlik şeklinde olana ise dış hemoroid denir. Her ikisi aynı anda olması halinde ise miks hemoroid şeklinde teşhis konur.

Hastalar, doktora; makatta kanama şikayeti ile başvururlar. Makatta kanamanın en yaygın görüldüğü hastalıktır. İç hemoorid, ilk başlarda herhangi bir ağrı yapmadan; ağrısız kanama şikayeti görülür. Dış hemoroid ise daha çok ağrı şikayeti ile kendini gösterir.

Sorunun altında yatan neden; Kabızlık ve buna bağlı olarak, ıkınma alışkanlığıdır. Dışkılama zorluğu yaşayan insanlar, tuvalette uzun süre kalarak; ıkınarak dışkılamaya çalışmaktadır. Bu durumda, anal yastıkçıkların aşağı doğru kayması yanı sıra makat bölgesinde yer alan toplardamarların kan akışında bozulmaya neden olur. (8).

Makat Çatlağı (Anal Fissür)

Kabızlık yanı sıra ishal (diare) ile alakalı bir diğer hastalık ise makat çatlağı olarak karşımıza çıkmaktadır. (9). Dışkılama esnasın ve sonrasında dayanılması güç ağrı şikayeti ile karakterizedir. Anal kanal dediğimiz dentate line ile anal verge arasında kalan 2-2,5 cm’lik kısmı ilgilendirmektedir. Birçok nedeni olmakla birlikte, sert ve kalınlaşmış dışkının; anal kanaldan geçişi esnasında kestiği (cildi yırttığı) üzerinde durulmaktadır. Bu nedenle hastalığın adı: Makat çatlağı, makat yırtığı şeklinde anılır. Bebekler dahil, her yaş grubunda görülebilir.

Anal fissür tedavisinde, proktoloji uzmanı seçmeniz çok etkili olacaktır. Hastalığın teşhisi yanı sıra akut ya da kronik oluşunu daha net anlayacak ve ona göre en etkili tedavi yöntemini belirleyecektir. (10).

Kıl Dönmesi (Pilonidal Sinüs)

Proktoloji uzmanlarının ilgilendiği bir diğer hastalık ise kıl dönmesidir. Pilonidal sinüs olarak tabir edilen bu sorun, kuyruk sokumu bölgesinde oluşan; giriş deliklerinden kıl, tüy ve yabancı maddelerin; cilt altına girmesi ile ortaya çıkar. Kıl dönmesinin çözümü, ameliyat ile mümkündür. Birçok ameliyat türü bulunmaktadır. Proktoloji alanında uzman isimlerden biri olan Op. Dr. Atilla Kaya’da “Mikro Sinüsektomi” adını verdiği ameliyat yöntemini geliştirmiştir. (11).

Klasik ameliyatlara göre daha pratik ve başarılı olan “Mikro Sinüsektomi” yönteminin uygulanması da yaygınlaşıyor. Geçtiğimiz günlerde yapılan “Pilonidal Hastalık Tedavisinde Lımberg Flep Tekniği ve
Fenol Tedavisi Yöntemlerinin Karşılaştırılması” isimli, bilimsel çalışmada “Mikro Sinüsektomi” yönteminin daha başarılı olduğu kanıtlanmıştır. (12).

Makat Apsesi (Perianal Apse)

Makatta ağrı, şişlik ve iltihaplanması halinde ateşlenmeye neden olan makat apsesi; acil olarak müdahale edilmesi gereken bir hastalıktır. Sorunun yapısını, kısa ve özet şekilde aktarayım. Cerrahi anal kanal içerisinde yer alan, dışkının geçişini kolaylaştırmak için, sıvı salgılayan; yağ bezlerinin tıkanması sonucu oluşmaktadır. Anal kanala akması gereken sıvının, cilt altında birikerek; sağlıklı dokuya zarar vermesidir.

Makatta ağrı ve şişlik fark edilmesi halinde, zaman kaybetmeden bir proktoloji uzmanına gitmelisiniz. Apsenin bir an evvel boşaltılması gerekir. Aksi halde, yazının devamında detaylarını göreceğimiz; “Makat fistülü” ile karşı karşıya kalırsınız. Apseye bağlı ağrıyı, diğerlerinden ayırmak için şu hususa dikkat edin; Aniden ortaya çıkan, zonklama türü bir ağrıdır. Oturduğunuzda ağrıda artış meydana gelir. Apse, iltihaplanması halinde, ağrıya ek olarak ateşlenme ve titreme görülebilir.

Apsenin, boşaltılması oldukça kolaydır. Lokal anestezi ile küçük bir kesi yapılarak boşaltılmaktadır. (13).

Makat Fistülü

Makat apsesinin bir an evvel boşaltılması gerektiğini belirtmiştim. Boşaltılmasının gecikmesi ya da boşaltılmayarak, apsenin kendi kendine boşalması halinde ise makat fistülü ortaya çıkacaktır. Makat Fistülü nedir? Sorusuna yanıt vererek devam edelim. Anal kanalda başlayan apse, cilde doğru ilerleyerek; sağlıklı dokuya zarar vererek ilerlemektedir. Boruya, tünele benzer şekilde, cilt altında bir kanal oluşmaktadır. Bir ucu, anal kanal içinde; diğer bir ucu ise makat cildinden bakıldığında görülecek şekildedir.

Makat kısmındaki açıklıktan, sarı renkli, kötü kokulu akıntı gelebilir. Çoğu zaman dışkı sızıntısı bile olabilir. Makat fistülünün tedavisinde, birçok yöntem bulunmaktadır. Tüm yöntemlerin mantığı, anal kanal ile cilt arasında oluşan tüneli kapatmayı amaçlamaktadır. Son zamanlarda “Lazerle fistül tedavisi” öne çıkmaktadır. (14).

Makat Siğili (Kondilom)

Anal bölgede görülen, tehlikeli bir diğer hastalık ise “Kondiloma Akuminata” ya da halk arasındaki tabiri ile “Makat Siğili” sık görülmektedir. Anal kanal içi ve makat çevresinde görülen siğiller “HPV” virüsünden kaynaklanmaktadır. Kişiden, kişiye bulan “HPV virüsü” fark edildiğinde anda tedaviye başlanması gerekir. Aksi halde hem kişinin kendinde yaygınlaşır hem de başkalarına bulaştırır.

Özellikle, cinsel temas ile yaygınlaşması daha hızlıdır. Bu nedenle, HPV aşısı önerilmektedir. Makat siğili tedavisi; siğillerin yok edilmesi ve devamında kontrol edilmesi şeklinde yapılır. Elektrokoter ile siğiller yok edilir. Yeni çıkanlar tekrar yok edilir. 6 Ay içerisinde herhangi bir yeni siğil oluşmaması halinde ise tedavi başarılı bir şekilde tamamlanmış kabul edilir. (15).

Kondilom, sadece anal bölgede görülmez. Kadınlarda, genital bölgeyi de etkiler. Tedavi edilmemesi halinde “Serviks kanseri” ve makat kanserine neden olur. (16).

Proktoloji uzmanlarının, en sık karşılaştığı ve tedavisini yaptığı hastalıkları paylaşmaya çalıştım. Yukarıda yer alan hastalıklara ek olarak; Makat ve rektum kanseri, fekal inkontinens (dışkı kaçırma tedavisi), fournier gangreni ve rektal prolapsus (makat sarkması, kalın bağırsak sarkması) gibi hastalıkların teşhis ve tedavisini de yapmaktalar.

REFERANSLAR

1. T.C. Sağlık Bakanlığı, Tıpta Uzmanlık Kurulu. (2020, 9 Nisan). Uzmanlık Dalları. Erişim adresi: https://tuk.saglik.gov.tr/TR-30418/uzmanlik-dallari.html

2. Terzi, C. TÜRKİYE’DE GENEL CERRAHİ UZMANININ GEREKSİNİMİNİ BELİRLEME ÇALIŞMASININ SONUÇLARI. TUEK, 62.

3. Genel cerrahi. (2005, 21 Temmuz). Vikipedi içinde. Erişim adresi (15 Ocak 2022): https://tr.wikipedia.org/wiki/Genel_cerrahi

5. Çolak, T., Türkmenoglu, Ö., Dag, A., Gündogdu, R., & Aydin, S. (2009). Kolorektal cerrahi biriminin kurulması kolorektal cerrahi operasyonlarını geliştirir mi?. Turkish Journal of Surgery/Ulusal Cerrahi Dergisi, 25(2).

6. Grucela, A., Salinas, H., Khaitov, S., Steinhagen, R. M., Gorfine, S. R., & Chessin, D. B. (2010). Prospective analysis of clinician accuracy in the diagnosis of benign anal pathology: comparison across specialties and years of experience. Diseases of the colon & rectum, 53(1), 47-52.

7. Forootan, M., Bagheri, N., & Darvishi, M. (2018). Chronic constipation: A review of literature. Medicine, 97(20).

8. Tevin, L. R., Arifin, F., & Pramono, A. (2019). The Correlation Between Family History, Constipation, Defecation Position, And Defecation Time And Hemorrhoid On Patient In General Surgery Outpatient Clinic Dr. Mohamad Soewandhie Regional Public Hospital Surabaya. JOURNAL OF WIDYA MEDIKA JUNIOR, 1(1), 26-32.

9. Özen, M. A., & Eroğlu, E. Anal fissür: kabızlığın bir komplikasyonu mu?. Pamukkale Tıp Dergisi, 13(1), 163-167.

10. ERSAN, Y., YAVUZ, N., KUŞASLAN, R., ÇİÇEK, Y., & ERGÜNEY, S. (2005). KRONİK ANAL FİSSÜR OLGULARINDA CERRAHİ TEDAVİ. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 36(4).

11. Kaya, A. (2021, 8 Aralık). Kıl Dönmesi Ameliyatı, Mikro Sinüsektomi ile Daha Pratik. Erişim adresi: https://www.dratillakaya.com/mikro-sinusektomi-ameliyati

12. Urgancı, A. U., Oymacı, E., Engin, Ö., & Akıncılar, E. Comparing Limberg Flap Technique and Phenol Treatment Methods in Treatment of Pilonidal Disease Pilonidal Hastalık Tedavisinde Lımberg Flep Tekniği ve Fenol Tedavisi Yöntemlerinin Karşılaştırılması.

13. Steele, S. R., Kumar, R., Feingold, D. L., Rafferty, J. L., & Buie, W. D. (2013). Perianal Abse ve Fistül Tedavisinde Uygulama‹ lkeleri.

14. Biçer, M., & ÇAKIR, M. (2020). Başarısız Perianal Fistül Tedavisi Nedeni: Perianal Endometriozis. Selçuk Tıp Dergisi, 36(2), 151-153.

15. Yazgan, S., Koçberber, Ç., Suleymanzade, N., & Can, U. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar? Sağlığını Şansa Bırakma; Koru (n)!!!.

16. Aydoğdu, S. G. M., & Özsoy, Ü. (2018). Serviks kanseri ve HPV. Androl Bul, 20, 25-29.