Varislerin Oluşumu, Belirtileri ve Korunma Yöntemleri

Varis bacaklardaki toplardamarların çeşitli nedenlerle genişlemesi ile ortaya çıkan bir damar hastalığıdır. Kılcal damarlarda da gözlemleniyor olsa da asıl varisler toplardamarlarda meydana gelmektedir. Çoğunlukla bacaklarda ortaya çıkan damar genişlemeleri daha seyrek bir şekilde kol ve ellerde de görülebilmektedir. Hareketsiz bir şekilde masa başı yada ayakta çalışmak ve aile öyküsü (genetik yatkınlık) varisleri tetikleyen en önemli faktörlerdendir.

Varisler önemsenmediğinde ve tedavisi geciktirildiğinde maalesef ilerleyerek şikayetlerin artış göstermesine, bununla beraber varis ülseri ismi verilen çok daha ciddi sıkıntılara yol açabilmektedir.

Varis Nedir?

Varis, Latincede varix olarak tabir edilmekte olup, kıvrılmış, büzülmüş ve genişlemiş damarlar anlamı taşımaktadır. Çoğunlukla baldır ve uyluğun iç kısımlarında meydana gelen damar genişlemeleri mavi ve mor renklerde görünürler. Ağrı, şişlik, yanma, zonklama ve kramp gibi durumlar en önemli belirtileridir.

Varis Neden Olur?

Kirli kanı taşımakla görevli olan toplardamarların içerisinde çek-valf fonksiyonu gören kapakçıklar bulunmaktadır. Bu kapakçıklar dolaşım halindeki kanı yukarı pompalayarak geri kaçmamasını sağlamaktadır. Ancak kapakçıklar hasar görerek fonksiyonlarını yitirmeye başladığında kanın hepsini pompalayamaz ve bir kısmını geri kaçırır. Hal böyle olunca geri kaçan kan birikmeye yüz tutarak damarın taşıyabileceği hacmi aşar ve böylece damarda genişleme söz konusu olur.

Kapakçıkların neden hasar gördüğüne dair henüz net bir bilimsel bilgi yoktur. Varisler çoğunlukla hareketsiz yaşam tarzı sürdüren insanlarda görülür. Özellikle ayakta yada masa başında uzun süre hareketsiz durarak çalışan ve ailesinde daha önce varisle karşılaşılan kişilerde çokça görülmektedir.

Varis Kimlerde Görülür?

Varisin görüldüğü kişilere bakıldığında çoğunluğu şu risk grubundakiler oluşturmaktadır.

Kadınlarda Daha Fazla Görülür: Varis hastalığı kadın erkek ayırt etmeden her ikisinde de meydana gelebilir. Ancak kadın hormonlarının damar duvarlarını gevşetmesiyle kapakçıkları sızıntıya daha yatkın hale getirdiği öne sürülmektedir.

Genetik Yatkınlık: Yakın aile üyelerinden herhangi bir kişide varis olması varis oluşum riski artırmaktadır. Ancak her varis hastalığı görülen bir bireyin yakınlarında mutlaka olacaktır diye bir kaide yoktur. Ailesinde varisle hiç karşılaşılmamış birinde de görülebilmektedir.

İlerleyen Yaş: Yaşlanma ile beraber damarlar elastikiyetini kaybettiği için toplardamarların içerisinde yer alan kapakçıklar fonksiyonlarını yitirebilir ve varis ortaya çıkabilir.

Fazla kilolar: Fazla kilolar damarlara ekstra yük binmesine sebep olur. Buda kanı kalbe pompalamak için çok daha fazla çalışması anlamına gelir. Kapakçıklara fazla basınç uygulanması sızıntı olmasını daha yatkın hale getirdiği için fazla kilolu insanlar risk grubundadır.

Meslek: Bazı araştırmalar uzun süre hareketsiz olarak ayakta veya oturarak çalışmanın varislere olan yatkınlığı artırdığını öne sürmektedir.

Hamilelik: Hamilelik esnasında anne adayının kiloları ve bebeği beslemek için kan miktarı artar. Bu durumda damarlara ekstradan yük binmesine sebep olur. Ayrıca hamilelikte artan hormon seviyeleri, damarların kas duvarlarının da gevşemesine sebep olur ve bu durumlar varislerin ortaya çıkmasında rol oynar.

Hamilelik döneminde ortaya çıkan varisler çoğunlukla bebeğin doğması ile beraber kendiliğinden düzelirler.

Varis Belirtileri Nelerdir?

• Ağrı
• Kramp (Özellikle geceleri uykuyu bölebilen düzeyde)
• Bacaklarda şişlik
• Ciltte renk değişikliği ve yaralar
• Kaşıntı
• Ağırlık ve uyuşukluk hissi
• Damarların cilt üzerinden görülmesi

Bazı hastalarda belirtilerin bir kısmı gözlemlenirken bazı hastalarda tümü gözlemlenir. Bazı hastalarda ise cilt üzerinden damar genişlemeleri bariz belli olurken diğer belirti ve şikayetlerin hiç biri olmayabilir. Ancak bu durum tedavi edilmemesi gerektiği anlamı taşımamaktadır.

Varis Tanısı Nasıl Konur?

Varis tanısı çoğu zaman çıplak gözle kolayca konulabilmektedir. Ancak varislerin boyutu, tipi ve yaygınlığını tespit ederek hangi yöntemlerin uygulanacağını netleştirebilmek adına doppler ultrason çekilmesi gerekebilir.

Varis Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Varisler toplardamarların taşıdığı kirli kanın geri kaçması ve göllenmesi ile meydana gelebilir. Bu göllenme damarların incelmesine ve yara olmasına sebep verilebilir. Bu doğrultuda orta ve kalın varisler tedavi edilmediği taktirde ilerleme gözlemlenerek varis ülseri ismi verilen varis yaraları oluşur. Bu da şikayetlerin artış göstermesine yol açtığı gibi tedavisi daha zorlu bir süreç gerektirir.

Varisten Korunma Yolları

• Varisleri önlemek veya var olan varislerin şikayetlerini azaltmak için hareketsiz yaşam tarzınızdan vazgeçmeli ve günlük yürüyüşler yapmalısınız.
• Oturarak veya ayakta uzun süreli hareketsiz durmanız gereken bir mesleğiniz varsa belli aralıklarla hareket etmelisiniz. Yerinizden ayrılamıyorsanız durduğunuz yerde bacaklarınızı hareket ettirebilirsiniz.
• Günlük olarak bol su tüketmelisiniz.
• Alkol ve sigara kullanmamalısınız.
• Dar kemerli pantolon, etek, tayt ve iç çamaşırından uzak durmalısınız.
• Akşamları evde istirahat ettiğiniz zamanlarda ayaklarınızın altına minder veya benzeri eşyalar koyarak bacaklarınızı yukarıda tutabilirsiniz.
• Yürüme dışında yüzme, bisiklet gibi bacakların hareket etmesini sağlayacak aktiviteler yapabilirsiniz.
• Hamam, sauna ve plaj gibi sıcak ortamlardan uzak durmalısınız.
• Bacaklarınıza soğuk su masajı uygulayabilirsiniz.

Varis İçin Hangi Doktora Gidilir?

Varis hastalığının tanısı ve tedavisi için kalp damar cerrahi uzmanına başvurmalısınız. Özellikle Fleboloji konusunda tecrübeli olan kalp damar cerrahi uzmanlarına başvurabilirsiniz.

Referanslar

1- Op. Dr. Orhan COŞKUN – IDEA TIP – Varis nedir, neden olur
2- NHS.UK https://www.nhs.uk/conditions/varicose-veins/complications/
3- Yang GK, Parapini M, Gagnon J, Chen JC. Comparison of cyanoacrylate embolization and radiofrequency ablation for the treatment of varicose veins. Phlebology. 2019 May;34(4):278-283. [PubMed]
4- Epstein D, Onida S, Bootun R, Ortega-Ortega M, Davies AH. Cost-Effectiveness of Current and Emerging Treatments of Varicose Veins. Value Health. 2018 Aug;21(8):911-920. [PubMed]